Zo laat je burgers meedenken over zorgvernieuwing

Burgers willen best meedenken over de toekomst van het zorgstelsel en de Juiste Zorg op de Juiste Plek en zijn daartoe ook goed in staat, blijkt uit onderzoek van het Nivel. Het gespreksonderwerp moet echter wel zo gebracht worden dat burgers het gevoel krijgen dat het hen raakt en dicht bij hen staat. Daarnaast moeten ze het gevoel hebben dat wat zij zeggen, ook impact heeft.

Dit zijn enkele conclusies van een onderzoek dat het Nivel heeft gedaan naar de Juiste Zorg op de Juiste Plek en burgerparticipatie. Onlangs verscheen het rapport ‘Kennisvraag: De Juiste Zorg op de Juiste Plek. Het betrekken van burgers.’ Onderzoekers van het Nivel bestudeerden literatuur, hielden een enquête onder leden van het Nivel Consumentenpanel Gezondheidszorg en organiseerden twee burgerplatforms om helder te krijgen wat nodig is om burgers goed te laten deelnemen aan ideevorming over de zorg van de toekomst. Het rapport geeft hiervoor handvatten.

Oplossingen bedenken

Het zorgstelsel staat onder druk door de vergrijzing, krapte op de arbeidsmarkt en stijgende kosten. Om het zorgstelsel overeind te houden, zijn keuzes nodig. Die keuzes raken alle betrokkenen in de gezondheidszorg, ook de burgers. Het is daarom belangrijk dat burgers meedenken en meepraten. Om draagvlak te creëren, en om ideeën te horen. Burgers weten vaak goede oplossingen te bedenken als ze de juiste informatie krijgen en begrijpen dat er een oplossing nodig is.

Handvatten

Het onderzoek biedt een aantal handvatten om burgers te betrekken. Enkele voorbeelden:

• Kies een participatievorm die aansluit bij de beleidssituatie en bestuursstijl. Welke vorm van participatie geschikt is hangt mede af van de aard van probleem, doelstellingen en participanten en van de manier waarop de beleidsmaker omgaat met de andere actoren in het beleidsproces. (In het rapport staat een matrix van beleidssituaties en bestuursstijlen en daarbij passende participatievormen.)
• Bedenk van tevoren waar in het proces en op welke vragen je een antwoord wilt van de burgers. Bepaal op basis daarvan criteria voor de deelnemers.
• Benader burgers om te participeren persoonlijk en duidelijk, op een vertrouwde plek.
• Leg deelnemers voorafgaand aan een sessie goed uit voor welk vraagstuk je oplossingen zoekt. Een goede uitleg kan een abstract probleem dichterbij brengen.
• Koppel de impact van de participatie terug naar de deelnemers. Impact hebben is voor individuele burgers een belangrijke voorwaarde om een actieve rol te spelen.

Moeilijk bereikbare groepen

Voor het onderzoek werd één burgerplatform bijeengebracht met mensen met kenmerken waarvan werd verwacht dat zij minder betrokken zouden willen zijn  bij JZOJP, zoals jongeren en mensen met weinig opleiding. Vervolgonderzoek is nodig om te bezien hoe deze groepen beter te bereiken zijn, schrijven de onderzoekers. Mensen met weinig opleiding geven vaker aan geen mening te willen geven en niet te willen meebeslissen over de JZOJP. Terwijl zij wel gemiddeld vaker een beroep doen op de gezondheidszorg.

De Juiste Zorg op de Juiste Plek

Het programma De Juiste Zorg op de Juiste Plek (JZOJP) wil stimuleren dat de zorg erop gericht is om mensen zo lang mogelijk in staat te stellen zelfstandig te functioneren. De zorg moet hiervoor rondom en zo dicht mogelijk bij mensen worden georganiseerd. JZOJP zet in op drie pijlers:

• voorkomen van (duurdere) zorg,
• verplaatsen van zorg, zoveel mogelijk dicht bij huis,  
• vervangen van zorg door slimme zorg en e-health.

JZOJP blijkt voor veel burgers onbekend, blijkt uit het Nivel-onzerzoek. Maar als je vraagt waar ze aan denken bij ‘de Juiste Zorg op de Juiste Plek’, komen er wel begrippen naar boven als vervangen en verplaatsen van zorg om toegankelijkheid, laagdrempeligheid en bereikbaarheid te borgen.