Sociaal arrangeren maakt het leven beter

Lizzy van der Horst zag in haar werk als ouderenadviseur in Nijmegen een gat in de ondersteuning van zelfstandig wonende ouderen. Een gat tussen ouderen die bij haar terecht konden voor advies en ouderen die ondersteuning krijgen van een casemanager dementie. De afgelopen twee jaar is in Nijmegen geëxperimenteerd met een nieuwe werkwijze: de Sociaal arrangeur. Het resultaat: mantelzorgers voelen zich meer gesteund en ouderen geven de kwaliteit van hun leven een hoger cijfer.

“Ouderen krijgen pas hulp van een casemanager dementie bij dementie of een stevig vermoeden van dementie”, vertelt Van der Horst. “Maar ik kwam veel ouderen tegen die vergeetachtig worden en zich steeds moeilijker zelfstandig staande weten te houden. Als ouderenadviseur kon ik hen niet langdurig en proactief helpen; zij hebben ook een soort casemanager nodig.”

Als een oudere problemen krijgt op meerdere leefgebieden, raken er meerdere professionals betrokken, legt ze uit. Dat vraagt afstemming tussen de professionals en dat verloopt niet altijd vanzelf optimaal. Een casemanager kan helpen om het netwerk te versterken of uit te breiden én de betrokken professionals stimuleren om samen aan de slag te gaan.

Van der Horst ging met haar ideeën de boer op en wist vanuit Sterker sociaal werk andere partijen enthousiast te krijgen: de gemeente Nijmegen, Coöperatie VGZ, ZZG zorggroep, NEO huisartsenzorg en Buurtzorg. De gemeente Nijmegen en VGZ maakten geld vrij voor een tweejarige pilot. De initiatiefnemer van deze pilot is Sterker. De pilot startte in juni 2021 en liep tot en met juni 2023.

Huisarts of wijkverpleegkundige meldt aan

De pilot begon met drie huisartsenpraktijken. Later sloot een vierde praktijk aan. De huisartsen melden het merendeel van de kandidaten voor het Sociaal Arrangeren aan. Ze doen dit als uit gesprekken met een oudere patiënt blijkt dat die het moeilijk heeft en wel wat hulp kan gebruiken. Easycare trap 1 (geïntegreerd in het aanmeldformulier) kan hen hierbij ondersteunen. In ruim 85 procent van de gevallen gaat het om ouderen die nog niet in beeld zijn bij Sterker.

“In twee intakegesprekken brengt de Sociaal arrangeur de situatie van de oudere in kaart”, legt Van der Horst uit. “Wat scheelt er? Welke problemen ervaart de oudere? Welke wensen heeft hij of zij? Hoe ziet het sociale netwerk eruit? Welke knelpunten zijn er voor eventuele mantelzorgers? En ook: wil de oudere onze ondersteuning? Soms verwijst de Sociaal arrangeur in deze fase door naar andere voorzieningen, zoals buurtteams, en eindigt het traject. We zorgen altijd voor een warme overdracht en de nodige adviezen, zodat de oudere ons niet voor niets te woord heeft gestaan.”

Gezondheidsplan

Als een traject wordt gestart, zoekt de Sociaal arrangeur contact met betrokken samenwerkingspartners, zoals de huisarts en de wijkverpleegkundige, om een gezondheidsplan op te stellen. Hierin staan afspraken over wie wat gaat doen om de kwaliteit van leven van de oudere te verbeteren. Met de wensen en voorkeuren van de oudere wordt zo goed mogelijk rekening gehouden.

“We kijken welke partij de oudere het beste kan ondersteunen”, vertelt Sociaal arrangeur Benthe Botter. “Ik hou in de gaten of de samenwerking werkt en ga regelmatig op huisbezoek, ongeveer elke zes weken. Dan kijken we hoe het gaat, of alles loopt zoals het moet en wat we verder nog kunnen doen."

Hulpvraag goed oplossen

Botter werkte eerst als vrijwilligerscoördinator bij Sterker sociaal werk en werd enthousiast voor de functie van Sociaal arrangeur na berichten in de nieuwsbrief van Sociaal Arrangeren. “Het is mooi om preventief te werken en te zorgen dat iemand op de juiste plek terechtkomt. Doordat je regelmatig bij mensen thuis komt, bouw je een band op en kun je ervoor zorgen dat een hulpvraag goed wordt opgelost.”

Tijdens haar opleiding maatschappelijk werk en dienstverlening volgde Botter een minor gerontologie. Dat komt in haar huidige functie goed van pas. “Ik weet wat er bij ouderen zoal kan spelen. En dankzij de minor ben ik ook goed thuis in de terminologie die huisartsen gebruiken.” Haar collega-Sociaal arrangeurs die deze bagage nog niet hadden, volgden alsnog een kennismodule bij de HAN University of Applied Sciences.

Hogere kwaliteit van leven

Studenten van de HAN University of Applied Sciences hebben de resultaten van de pilot onderzocht onder leiding van een docentonderzoeker van het lectoraat Wijkverpleging en Lizzy van der Horst. De ouderen waarderen hun leven hoger dankzij de inzet van de Sociaal arrangeur: gemiddeld van een 6,8 naar een 7,2 op een schaal van 10. De ouderen waren zonder uitzondering tevreden over het Sociaal Arrangeren. Mantelzorgers voelen zich gesteund en weten waar ze terecht kunnen met vragen.

Huisartsen, praktijkondersteuners, wijkverpleegkundigen en Sociaal arrangeurs zien voordeel in de korte lijnen. De deelnemende partners in het project werken alle met hetzelfde communicatiesysteem, VIPLive. Daardoor kunnen ze sneller schakelen en hoeven ze niet na te bellen of te mailen als ze iets willen weten. De professionals voelen zich samen verantwoordelijk en ervaren dat ze ouderen beter kunnen helpen.

Besparing op zorgkosten

In de evaluatie van de pilot is ook een berekening gemaakt van de bespaarde kosten op de zorg. Met bepaalde aannames en scenario’s (er is geen controlegroep) komen de onderzoekers tot een geschatte besparing van ongeveer 40.000 euro per traject. Dat is vooral te danken aan uitstel van zwaardere zorg, zoals opname in een verpleeghuis, met gemiddeld ruim 7 maanden.

Lizzy van der Horst is verguld met deze resultaten en hoopt dat de pilot wordt gecontinueerd en uitgebreid voor heel Nijmegen. De gemeente en VGZ hebben de financiering voor 2023 tot 31 december verlengd. Partijen zijn nog in overleg over de continuering en structurele financiering.

Zorg voor een stevig projectteam

Als onderdeel van de pilot wordt een handboek gemaakt voor organisaties die met Sociaal Arrangeren aan de slag willen. Van der Horst heeft op voorhand enkele tips voor het optuigen van een pilot. “Kijk aan de voorkant wat je wilt bereiken en bepaal je doelen. Zodat je weet wat je wilt evalueren. En zorg voor een stevig projectteam; het werken met een klein projectteam is fijn maar blijkt kwetsbaar.”

Benthe Botter ervaart dat ze veel kan betekenen voor ouderen, maar waarschuwt voor te hoge verwachtingen. “In de praktijk blijkt dat je niet alles kunt oplossen, ook al wil je dat graag. Soms zitten schotten tussen Wlz en Wmo in de weg. En soms gun je iemand een maatje voor gezelschap, maar blijkt dat er een wachtlijst is omdat er te weinig vrijwilligers zijn. Maar Sociaal Arrangeren is een fantastische werkwijze waarmee we ouderen echt kunnen helpen en het leven beter maken.”