JOGG in de gemeente Overbetuwe: ‘Op weg naar een structureel gezondere leefomgeving voor jongeren’

‘Gezondheid in alle (beleids-)domeinen’ is in het geval van JOGG-regisseur Trudy Wolters-Jansen gezondheid in alle omgevingen waarin kinderen opgroeien. En dan proberen de ongezonde prikkels zoveel mogelijk te vervangen door gezonde prikkels. Dat lukt bijvoorbeeld bij de Jumbo supermarkt in Zetten (Overbetuwe), waar de scholieren nu geregeld de voorkeur geven aan gezonde aanbiedingen. ‘Commerciële en maatschappelijke partijen nemen steeds vaker hun verantwoordelijkheid.’

Trudy Wolters-Jansen werkte al als buurtsportcoach toen ze in 2016 teamlid werd bij het programma ‘Overbetuwe beweegt’ – een programma dat een actieve en gezonde leefstijl voor de inwoners stimuleert. In 2018 werd ze JOGG-regisseur en sindsdien richt ze zich specifiek op de jongeren in Overbetuwe. Wolters: ‘We hadden, toen we als JOGG-gemeente begonnen, dus al een aanloopje genomen.’

De JOGG-aanpak (zie kader) richt zich op gezondheid bevorderen in alle domeinen die behoren tot de leefomgeving van jongeren. De JOGG-regisseur werkt samen met een JOGG-beleidsmedewerker binnen de gemeente – zij stellen een plan van aanpak op voor drie jaar, met daarin de speerpunten en de te behalen doelen.

De beleidsmedewerker zorgt er binnen het ambtelijke apparaat voor dat alle relevante beleidsdomeinen (sport, onderwijs, werk, ontspanning, sociaal domein, ruimtelijke ordening) meedoen. De JOGG-regisseur is constant bezig met verbindingen leggen, om te zorgen dat bijvoorbeeld het meer sporten, dagelijks bewegen en gezonder eten door jongeren een joint venture is van ambtenaren, sportcoaches, onderwijsmensen en ondernemers in de voedselbranche.

Leefstijllessen

Zo deed de Wageningen Universiteit twee jaar geleden een ‘gezonde school’-onderzoek. Medewerkers en leerlingen van het Hendrik Pierson College (HPC) werden geïnterviewd. Maar ook de leidinggevenden van de supermarkten in de omgeving van de school, zoals de Jumbo. En ook Wolters-Jansen werd geïnterviewd.

Wolters-Jansen was op dat moment in haar rol als buurtsportcoach al bezig met het geven van ‘leefstijllessen’ voor de eerstejaars leerlingen op het HPC, aan de hand van het door haar zelf samengestelde werkboek ‘Jij in de maatschappij’.

Wolters-Jansen: ‘Daarin komen thema’s zoals social media, gezonde omgeving, positieve gezondheid, voeding en beweging aan bod - eigenlijk alle aspecten waar de jongeren mee te maken hebben. Terwijl we daarmee bezig waren, zei ik: laten we de omgeving erbij betrekken. Ik heb toen Wim van Blijderveen, de eigenaar van de Jumbo-supermarkt in Zetten, benaderd. En die was meteen enthousiast om een actie op touw te zetten.’

Jongeren kiezen gezond

Van Blijderveen maakte er werk van. In de winkel creëerde hij ruimte om de gezonde combideal van yoghurt met vers fruit extra onder de aandacht van de scholieren te brengen. En dat werkte. Niet alleen was het product populair onder de jongeren, Jumbo zag ook de verkoop van frikandel- en saucijzenbroodjes in het vak ernaast met tien procent dalen. Het leek erop dat de scholieren bewust een gezondere keus hadden gemaakt.

Wolters-Jansen: ‘We mogen wel zeggen dat de actie in ieder geval effect heeft gehad. En in de lessen met het werkboek hebben we het er natuurlijk verder over gehad. Iedereen is zo enthousiast dat de school en de supermarkt hebben afgesproken dit jaarlijks te gaan doen.’

Gedeeld eigenaarschap

Hiermee heb je de leefomgeving van de jongeren natuurlijk niet in één keer tot een gezond Walhalla omgetoverd, dat weet Wolters-Jansen ook wel. Maar, zegt ze, dit is maar een voorbeeld van een groeiend bewustzijn en steeds meer initiatieven om die gezonde leefomgeving voor elkaar te krijgen. ‘JOGG en Foodvalley (een internationale netwerkorganisatie die zich bezighoudt met het ontwikkelen van gezonde voedingssystemen, red.) zijn bijvoorbeeld bezig met het verder ontwikkelen van gezonde snacks die jongeren wél lekker vinden. En de landelijke Jumbo is geïnteresseerd om die producten te gaan verkopen.’

Zo moeten voedselproducenten, scholen en retailers elkaar steeds beter weten te vinden om jongeren aan te zetten tot die gezonde leefstijl. Met JOGG als de partij die deze maatschappelijke spelers met elkaar verbindt.

Het grote doel, zegt Krista van de Steeg, communicatieadviseur bij de landelijke JOGG-organisatie, is dat we gedeeld eigenaarschap voor elkaar krijgen. Dat partijen voelen dat zij onderdeel kunnen zijn van de oplossing en hun verantwoordelijkheid nemen om de omgeving gezonder te maken. En dan niet incidenteel, maar structureel.’

Hardlopende wethouder

JOGG heeft de wind in de zeilen, merken Van de Steeg en Wolters-Jansen. Tien jaar geleden moest de organisatie er nog hard aan trekken om gemeenten te interesseren voor ‘de gezonde leefomgeving’. Nu ziet Van de Steeg juist een omgekeerde beweging en wordt JOGG door de gemeenten benaderd.

Wolters-Jansen heeft nu bij elke school contactpersonen met wie ze vast samenwerkt om de gezonde leefstijl te bevorderen. ‘Het begint vanzelfsprekend te worden. Ik kreeg net nog een telefoontje van een school die het schoolplein opnieuw heeft ingericht, met meer stimulans voor de leerlingen om lekker te bewegen. Ze willen het feestelijk openen en vroegen of ik tips had. Ik dacht meteen: bel onze wethouder die een enthousiaste hardloper is en dat ook graag uitdraagt. Dat soort dingen helpt ook.’

Tips

• Betrek plaatselijke ondernemers bij je acties om gezondheid te bevorderen; zij willen ook graag hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen.
• Zorg voor gedeeld eigenaarschap – in het geval van Overbetuwe een joint venture van voedselproducenten, scholen en retailers.
• Zorg dat je netwerk zo goed is, dat de leden van het netwerk vanzelfsprekend naar jou toe komen om gezondheid in alle domeinen verder te brengen.